VNG Magazine oktober 2025 - Flipbook - Page 19
Verkiezingen
Geen getik van hamers. Geen zandige bouwterreinen.
Geen kranen die boven lege kavels uittorenen. En
dat terwijl de plannen voor nieuwe woningen in Delft
klaarliggen. Wat de gemeente weerhoudt van beginnen met bouwen? Onder andere stikstof. Of beter
gezegd: uitblijvend stikstofbeleid.
G
‘Dat is de sluipmoordenaar van de toekomstige
economie en werkgelegenheid,’ zegt burgemeester
Alexander Pechtold gefrustreerd. Net als veel
gemeenten wacht hij op een versnelling van
procedures en vergunningen om eindelijk nieuwe
woningen te kunnen realiseren. Maar door Haagse
stilstand blijft er te veel onduidelijk om door te
kunnen pakken.
En dat heeft een katalyserend effect, legt hij uit.
‘Stikstof lijkt misschien een probleem van de boeren,
maar het is een probleem van onze economie.
Dat we geen woningen kunnen bouwen, heeft bijvoorbeeld ook weer effect op de aantrekkingskracht van
Delft bij studenten en bedrijven. Dit is de stad van
innovatie en startups. Als dat kantelt, denken
mensen: ik zoek mijn toekomst ergens anders.’
Geenspijtbeleid
In het adviesrapport ‘Kiezen voor later begint nu’
(2025) pleiten Kim Putters en collega’s van de SER
voor ‘geenspijtbeleid’: keuzes die toekomstige
generaties beschermen tegen de gevolgen van uitstel.
Ze benoemen vier pijlers: klimaattransitie,
kansengelijkheid, strategische autonomie en sterke
instituties. De SER waarschuwt dat het uitblijven van
keuzes leidt tot hogere kosten en onherstelbare
schade. De CPB-scenario’s voor 2050 (waarover meer
in het interview met Pieter Hasekamp op pagina 34)
laten zien dat elke koers afruilen vereist. Het SERrapport stelt dat intergenerationele rechtvaardigheid
en robuuste instituties essentieel zijn voor een
toekomstbestendig Nederland.
politieke winst niet alleen wordt gemeten aan
vandaag of morgen, maar aan wat er over tien of
twintig jaar overeind staat.
Verkiezingskoorts
Stand van het land
De problemen spelen niet alleen in Delft. In heel
Nederland zitten cruciale dossiers – stikstof, wonen,
infrastructuur, asielopvang – muurvast door Haagse
besluiteloosheid. Volgens de Sociaal-Economische
Raad (SER, zie kader) is het risico van uitstel inmiddels structureel: geen duidelijke keuzes maken, komt
ons duur te staan.
Kabinet-Schoof viel. En later stapten ook NSCbewindslieden uit het demissionair kabinet.
Nederland staat opnieuw aan de vooravond van
verkiezingen en dat brengt een hoop nieuwe
onzekerheid. Doordat de afgelopen jaren bijna de
helft van de tijd demissionair werd geregeerd, bleven
grote hervormingen uit, terwijl de uitdagingen zich
opstapelen. Gemeenten zien dat met eigen ogen:
vergunningverlening stokt, projecten liggen stil, de
druk op opvang en voorzieningen neemt toe. Krijgen
we na de verkiezingen een daadkrachtig kabinet, of
zet de impasse op de grote dossiers zich voort?
Alexander Pechtold
Tom Louwerse
Klimaat, migratie, zorg, wonen, ongelijkheid: de grote
vraagstukken van deze tijd smeken om langetermijnbeleid. Grote transities laten zich niet echter vangen
in vier jaar, uitstel maakt oplossingen duurder en
pijnlijker, en het lage vertrouwen in de politiek weerspiegelt dit. De vraag is daarom niet alleen of er snel
een nieuw kabinet gevormd wordt. De vraag is ook of
dat kabinet de moed heeft een koers te kiezen waarin
De landelijke verkiezingen van oktober 2025
beloven bepalend te worden. Volgens politicoloog
Tom Louwerse zijn het ook complexe en onzekere
verkiezingen. ‘Alle coalitiepartijen zullen verlies lijden’,
verwacht hij, ‘en de uitsluiting van de PVV maakt
formatie-opties vinden zeer ingewikkeld.’
Voor gemeenten ligt er vooral de vraag of een nieuwe
coalitie daadwerkelijk hun uitvoeringskracht gaat
versterken. De partijprogramma’s laten zien dat de
verschillen tussen partijen groot zijn, vooral op thema’s
als gemeente昀椀nanciën, zorg, klimaat en migratie.
Waar bijvoorbeeld GroenLinks-PvdA vooral naar
nationaal en internationaal bestuur kijkt, pleiten NSC
en CDA voor een versterking van lokaal bestuur, en
willen VVD, JA21 en PVV vooral een kleinere overheid.
Die kloof in visie op de gemeentelijke verantwoordelijkheid werd al zichtbaar in de recente Voorjaarsnota. Net voor de val van kabinet-Schoof leefde er
voorzichtig optimisme bij de VNG: het kabinet
voegde structureel € 414 miljoen toe aan het
gemeentefonds voor jeugdzorg, plus eenmalig € 1
miljard voor 2026-2027. Maar de discussie over de
balans tussen taken en middelen van gemeenten
moet nog worden gevoerd.
Voor gemeenten blijft een van de belangrijkste wensen
daarom een structurele erkenning van hun rol, direct
uitvoerbare beleidsdoelen en voldoende middelen.
OKTOBER 2025 | 19
