VNG magazine september 2025 - Flipbook - Page 36
Als Denker des Vaderlands heb je veel
gemeentes bezocht én onderzocht.
Waar komt die interesse vandaan?
‘De lokale democratie is een bijzonder interessante
schaal voor besluitvorming. Democratie is ooit
ontstaan in Athene, afgeleid van het woord polis, wat
‘stad’ betekent. Daar namen inwoners zelf beslissingen, zonder dat er burgemeesters, ministers of
raadsleden bestonden. Niet echt nodig, kennelijk.
In Nederland is veel beleid gedecentraliseerd, waardoor gemeentes 昀氀ink wat beleidsruimte hebben.
Bovendien is het vertrouwen van inwoners in hun
gemeente vaak groter dan in de landelijke politiek.
Dat komt deels doordat burgemeesters, hoewel niet
gekozen, juist door hun onafhankelijke opstelling en
hun bereidheid om tegen Den Haag in te gaan, vaak
wel enig gezag hebben. Er zit veel betrokkenheid en
energie onder de bevolking, en dat biedt kansen.
Maar er zijn ook bedreigingen:
aan de ene kant het opportunisme, waarbij iedereen vooral
voor zijn eigen belang lobbyt,
en aan de andere kant het
ongeduld, met te veel focus
op de korte termijn.’
Waarom is dat
langetermijndenken
zo belangrijk?
Daan Roovers is een Nederlands 昀椀losofe,
docent publieks昀椀loso昀椀e aan de Universiteit
van Amsterdam en de Erasmus Universiteit en
lid van de Eerste Kamer namens GroenLinksPvdA. Van 2019 tot 2021 was ze Denker des
Vaderlands. Roovers was ook een van de
denktankleden voor het visiedocument
Nederland in 2040 – Een toekomstbeeld, dat een
uitnodiging is tot het langetermijndenken over
het Nederland van morgen.
36 | VNG MAGAZINE
Ook bij gemeentes regeert vaak de waan
van de dag. Hoe kun je als bestuurder toch
ruimte maken voor langetermijndenken?
‘Door jezelf de ruimte te gunnen om een toekomst
te schetsen waar je naar verlangt. Ik de昀椀nieer 昀椀loso昀椀e altijd als: ruimte creëren in je hoofd om hetzelfde
anders te zien. Een goed voorbeeld is Meijerijstad,
een fusiegemeente in Brabant met dertien dorpskernen. Al bij de start van het fusieproces werd de
vraag gesteld: wat wordt ons gezamenlijke verhaal?
De gemeente stelde – buiten de gemeenteraad om
– een denktank samen met uiteenlopende experts,
waaronder ikzelf. Ik kom uit
Veghel, dus ken de regio goed.
Onze opdracht was om verschillende groeiscenario’s te
schetsen, dus vanuit verbeelding naar de toekomst te
kijken. Door bewust uit de
beleidscyclus te stappen, kom
je los van de dagelijkse praktijk. En pas daarna ga je met
de meest kansrijke scenario’s
aan de slag in de raad.’
De kans het eens
te worden over
de toekomst is vaak
groter dan over
het hier en nu
‘We weten inmiddels dat je
zonder een blik op de lange
termijn nooit echt tot een visie komt. Als je alleen
met je neus op de dagelijkse realiteit zit, schuif je
problemen makkelijker vooruit. Daar zijn genoeg
actuele voorbeelden van, zoals de stikstofproblematiek. Tegelijkertijd heb je geen idee waar je naartoe
CV
ontwikkelt. Dan probeer je iedere dag dezelfde
problemen op te lossen, zonder dat je het jezelf gunt
om een aantrekkelijker toekomstbeeld te schetsen,
zónder die problemen. Het geeft een ander idee
van politiek.’
Heb je een praktische tip voor gemeentes
die met langetermijndenken aan de slag
willen gaan?
‘Zeker. Een gedachte-experiment dat ik vaker met
gemeenteraden heb gedaan, komt uit het boek Hoe
word ik een goede voorouder van Roman Krznaric.
Hij beschrijft een Japanse gemeente waar een
burgerberaad werd georganiseerd met een bijzondere
opzet. De ene helft van de deelnemers kreeg een
geel jasje en stelde zich voor dat ze inwoner waren
van het jaar 2060. De andere helft vertegenwoordigde de inwoners van nu. Dat levert interessante
gesprekken op over concrete keuzes: verbreden we
deze rondweg wel of niet, leggen we hier een park
aan of juist woningen? Zo breng je het langetermijnperspectief direct in de discussie. En iets wat ver
weg lijkt, komt ineens dichtbij. Want 2060 klinkt
misschien ver weg, maar dan zijn mijn kinderen
ongeveer even oud als ik nu ben.’
En, wat leverden die experimenten op?
‘Door de nadruk te leggen op collectieve belangen,
verdwijnen tegenstellingen en ontstaan er veel
gemakkelijker coalities. Veel gemeenteraadsleden
